لحنی چندپاره / نگاهی به فصل جادوگری Season of the Witch

دومنیک سنا کارگردان فیلم سرقت در 60 ثانیه پس از چند سال دوری از جریان اصلی هالیوود قصد بازگشت به این فضا را در همکاری مشترکی دیگر با نیکولاس کیج در فصل جادوگری Season of the Witch داشت، اما این جریان به راحتی او و فیلمش را پس زد.

فیلم با ایده­ای مناسب کار را آغاز می­کند. فصل جادوگری کلیساها به عنوان اداره کننده جوامع سده‎های میانی میلادی را به چالش می کشد. ابتدا در قرن 13 میلادی کشته شدن تنی چند از زنان به دست کشیشی بدون هیچ دلیلی هستیم. در سده­های میانی کلیسا قدرت را در دست داشت و تا زمانی که کلیسا پادشاه را تأیید نمی­کرد حکومت او مشروعیت نداشت. خطاهای مختلف کلیساها و افرادی که با نام خداوند به هر سوءرفتاری سر می­زدند در اعصار مختلف وجود داشته و هنوز هم شاهد اخبار اعمال نامشروعی هستیم که در لوای کلیسا انجام می­شود.

پس از اعدام بی­گناهان توسط کشیش حرف از کتاب سلیمان به میان می­آید که در ادامه به آن خواهم پرداخت. در سکانس بعدی شاهد جنگ صلیبیون در قرن بعدی هستیم. یکی از وحشیانه­ترین جنگ­هایی که در تاریخ بشر به دلیل نژادپرستی رخ داد. جنگی که هر کس به مسیح ایمان نداشت را راهی دیار باقی می­کرد. پیامی که فیلم در ابتدا دارد حکایت از نامشروع بودن اعمال کلیساها در طی قرون مختلف دارد نه یک مورد یا برهه خاص.

در جنگ صلیبیونی که در فصل جادوگری شاهد آن هستیم کشیشی در مقام سپه­سالاری سربازان را به جهاد به نام خدا دعوت می­کند و پاداشی که بر این جهاد نوید می­دهد، بطری­های شراب و زنانی است که انتظارشان را می­کشند! پس از یک پیروزی شاهد حضور سربازان با بطری­های شراب و زنان مختلف در اطرافشان هستیم. فیلم با زبانی تند و کنایه­آمیز سخن از نامشروعی اعمال کلیسا دارد. دو تن از شوالیه­ها به نام­های بهمن (نیکولاس کیج) و فلسن (ران پرلمن) در یکی از فتوحات، متوجه کشتار بی‎دلیل زنان و بچه­ها می­شوند و راهشان را جدا می­کنند. داستان و مضمون فیلم به یکباره از این جا به بعد دگرگون می­شود و یکپارچگی خود را از دست می­دهد.

بهمن و فلسن به شهری می­روند و آن­ها را به دلیل خیانت زندانی می­کنند. برای آزادی شرطی پیش پایشان می­نهند که دختری که مشکوک به جادوگری و حضور بلای طاعون می­دانند را به شهری دیگر برای مجازات ببرند. با اینکه هم­چنان برخی مضامین ابتدایی فیلم در سکانس­های بعدی دیده می­شود اما حوادث بر اثر روند علی معلولی خلق و دراماتیزه نشده­اند. در مورد بهمن و فلسن در ابتدا هیچ شخصیت‎پردازی نمی­شود و تنها می­دانیم هر یک در کشتن به دنبال ربودن گوی سبقت از دیگری است. چه می­شود که هر دو به یکباره متنبه می­شوند؟! کشتن یک زن! بهمن با کشتن یک زن در یک آن متنبه می­شود و از همه عجیب­تر، فلسن هم پشت به پشت او می­ایستد و قوانین کلیسا را مسخره قلمداد می­کنند. آن طور که تاریخ روایت می­کند کلیسا در آن زمان چنین رفتاری را از پادشاهان هم برنتابیده است. چطور دو شوالیه جلوی سپه­سالار می­ایستند و به سپاه پشت می­کنند؟ چطور در هنگام ترک خائن نیستند (؟) اما زمانی که به شهری می­رسند به جرم خیانت دستگیر می­شوند. جز این سؤالات بی‎جواب لحن فیلم هم دوپاره می­شود و از این به بعد شاهد یک فیلم جاده­ای در تحویل یک متهم به دادگاه هستیم که تعداد آن در تاریخ سینما در هر ژانری و هر کشوری کم نبوده است. این نقصان­ها همه از فیلمنامه ضعیف برگی اف­شات برمی­آید که در اولین تجربه خود بسیار ضعیف کار کرده است. شاید مخاطب حرفه­ای سینما گمان کند شاهد یک فیلم اقتباسی است اما این حوادث زاییده ذهن فیلمنامه‎نویس است

یکی دیگر از مواردی که کلیسا مورد نکوهش قرار گرفته، جادوگر تراشیدن از هر کسی است. از اولین حکومت­ها تا زمان نفوذ مطلق کلیساها چنین امری بسیار رواج داشته است. بدبختی­ها را از شخصی می­دانستند و سعی بر راندن او از شهر می­کردند. هر کس که اعمالی عجیب غریب انجام می‎داد را جادوگر می­پنداشتند و او را به بدترین شکل مجازات می­کردند. البته آن زمان کتاب رکورد گینس یا کانال MTV وجود نداشت که به آن اشخاص بها بدهند. علم روانشناسی اثبات کرده است بعضی از اشخاص چنان می­توانند بر ذهنشان تسلط یابند تا اعمالی انجام دهند که خرق عادت به حساب آید.

کتاب راهنمای سلیمان بدل به اصلی­ترین عامل دراماتیک فیلم می­شود و مانور خاصی روی آن داده شده است. حضرت سلیمان (ع) در سه مقطع در مقابل شیاطین ایستاد. این امر نه به این دلیل که خداوند خود نمی­توانسته و به بنده متوسل شده بلکه در مقابل امتحان ایمان،  استقامت بندگان و حکومتی است که سلیمان باید آن را اداره کند. سه شوالیه، یک کشیش، یک نوجوان در مسیری پای می‎گذارند که یک ضرب شیطان را بکشند و مدام بر این تکیه دارند که نباید کاری کرد که قدرت خدا تضعیف شود و شیطان بر جهان سلطه یابد! یکی از باورهای پوچی که در فیلم­های مختلف نمونه­های مختلفی از آن را دیده­ایم. حضرت سلیمان با همان ایمان قلبیش و تسلط بر امور توانست نفوذ شیاطین بر مردم را مهار کند. شیاطین به ذهن و دل مردم با ایمان راه نداشتند. اما فیلم از کتابی پوشالی یاد می­کند که بساط رمالی و اورادخوانی دارد. اشکالی عجیب غریب که با آن می­توان شیطان را نابود ساخت! در روایات اصیل قوم یهود هم آمده که منجی آخرالزمان نابودی شیطان را رقم می­زند چنان که خود ما هم به رجعت و کشته شدن شیطان به دست مهدی موعود (عج) باور داریم.

فصل جادوگری افسانه­ای ماجراجویانه است که برای جذاب شدن مضمون اولیه را فدا می­کند تا شمشیرزنی چند نفر را نشان دهد و در نهایت نتیجه اخلاقی هم بگیرد. روند بازیگری نیکولاس کیج هم بسیار شبیه این فیلم است. در سه سال اخیر جز نقشی که در فیلم ورنر هرتزوگ ایفا کرده یا نقش کوچک بوده یا فیلم­ها مانند فیلم مذکور و افسانه جادوگر ضعیف بوده است.

نمره از 10 (6) 

درباره نویسنده :

نام نویسنده: دکتر مجید رحیمی جعفری

سوابق تحصیلی: دکتری تئاتر دانشگاه تهران – کارشناس ارشد ادبیات نمایشی با پایان‎نامه بررسی روابط بینامتنی در سینمای ایران (1390-1370) – مهندس تکنولوژی نساجی با پایان‎نامه تأثیر مُد در طراحی ماشین آلات.

 

عرصه فعالیت: مدیرمسئول مجموعة هنری آکادمی هنر / مدرس مقطع کارشناسی ارشد رشته های پژوهش هنر، ارتباط تصویری و تصویرسازی؛ مقطع کارشناسی طراحی لباس / طراح دو دوره سوالات کنکور کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد در رشته‌های طراحی لباس، ارتباط تصویری و تصویرسازی / منتقد و پژوهشگر هنر / تهیه کننده تئاتر / نمایشنامه و فیلمنامه‎نویس / عضو سابق  گروه پژوهشی نشانه‎شناسی هنر خانة هنرمندان ایران / دبیر اجرایی چندین همایش‎ علمی / همکاری با نشریات علمی-پژوهشی (همکاری در مقام داور فصلنامه جستارهای زبانی دانشگاه تربیت مدرس، روایت شناسی انجمن علمی نقد ادبی ایران) و تخصصی (از جمله فارابی و صنعت سینما)

نظریه ها: نظریه بیناجسمی / تئوریزه کردن نظریه بینارسانه در سال 1390 /  همکاری با دکتر حمیدرضا شعیری در تئوریزه کردن نظریه ناسرگی 1389

 

زمینه پژوهش: نشانه شناسی گفتمانی / بینامتنیت / نقد ادبی / جلوه‎های نمایشی / سینمای آمریکا / فشن آرت / ژانر / سینمای گرایندهاوس / ارتباط تصویری