این سر و صداهای اخیر صدای لا اله ال الله پشت تابوت سینمای ایران است ...

در یکی دو هفته اخیر دعوای سینماگران آن‎قدر بالا گرفته است که حال خود به جان یکدیگر افتاده‎اند. اگر در محافل غیر هنری و حتی به منزل اقوام نیز سری بزنید، در میان گران شدن اجناس و افت و خیزهای طلا و ارز حرف از خانة سینما نیز زده می‎شود.

   شخص اول: داشتم روزنامه می‎خوندم نوشته بود خانة سینما پلمپ شده است.
   شخص دوم: آره منم توی ماهواره دیدم
   شخص سوم: خانة سینما چی هست؟
   شخص اول: حتما بخشی از ارشادِ
   شخص دوم: نه بابا، بی بی سی می‎گفت ارشاد پلمپ کرده
   شخص سوم: مگه ارشاد اماکنه یا ضابط قوة قضاییه است که پلمپ کنه.
   شخص دوم: حتما گزارش دادن.
   شخص سوم: حالا توش چی کار می کردن؟
   شخص اول: مثل این که کارای سیاسی
   شخص دوم: نه بابا اونجا اتحادیه است اصناف جمع می شن شخص معاون وزیر (آقای شمقدری) باهاشون مشکل داره فکر کنم. کار سیاسی چیه؟
   شخص سوم: ولشون کنید بابا این همه پول می‎گیرن تهش چی میسازن مگه؟
   شخص اول: لیگ برتر کی شروع می‎شه؟

با یکدیگر تعارف نداشته باشیم و قبول کنیم آن‎قدر ضعیف عمل کرده‎ایم که مردم تره‎ای هم برای سینمای ایران خورد نمی‎کنند. به هیچ وجه نمی‎خواهم بگویم مردم ما فرهنگی نیستند و مشکلات اقتصادی اجازه فکر کردن به هنر را به آن‎ها نمی‎دهد. همین مردمی که با این سینما قهر کرده‎اند و از فیلم‎ها استقبال نمی‎کنند –که باید کامل به ان‎ها حق داد- آمار گیشه فروش آمریکایی شمالی را دنبال می‎کنند. می‎دانم خیلی از مخاطبان ممکن است با این حرف بنده مخالف باشند. از ایده‎آل‎ها چشم‎پوشی کنیم و با واقع‎بینی با مسائل برخورد کنیم، دوستانی که مدام شعار می‎دهند ممیزی، تعداد سالن کم، مشکلات تبلیغاتی، نداشتن زمان مناسب اکران و مشکلات اقتصادی سبب عدم رونق سینماست، سراسر چشم بر حقایق بسته‎اند. نشستی می‎گذارند کارشناسی می‎اورند که مشخص نیست اصلا کارشناس سینماست، کارشناس اقتصادی سینماست یا این‎که به واسطه این‎که در دفتری عبور و مرور داشته وارد سینما شده یا افراد بی‎شماری که هیچ یک صلاحیت اظهار نظر در مورد روند سینما را -بدلیل عدم تخصص- ندارند آسیب‎شناسی می‎کنند. عزیزان! آسیب‎شناسی برای اوایل دهة 80 بود که چطور می‎شد سینما را نجات داد. فریدون جیرانی یک دهه بعد با برنامة هفت خود سعی داشت جلوی فیلم‎هایی که با درجة کیفی بسیار نازل ساخته می‎شد را بگیرد و به مردم بفهماند که این سینمای ایران نیست که موفق هم بود. فقط این را فراموش کرده بود که وقتی این خوراک را از مردم گرفت سینمادارها دیگر رضایت نداشتند و خوراک جدیدی که آقای جیرانی از آن دم می‎زد وجود نداشت. مگر فیلمی مثل «جدایی نادر از سیمین» چند سال یکبار ساخته می‎شود و اصلا آیا این فیلم‎های مستقل محصول سینمای فعلی ایران یا نبوغ چند هنرمند است؟!

دوستانی که مخالف این صحبت‎ها هستند سریع در همان برنامه‎های به اصطلاح کارشناسی می‎گویند: "مردم خودشان فیلم خوب و بد را از یکدیگر تشخیص می‎دهند و مگر فلان فیلم یک میلیارد نفروخت". دوست به اصطلاح کارشناسی که چنین صحبتی می‎کنی! یک میلیارد تومان برای یک فیلم با بلیت 6 هزارتومانی می‎شود صد و شصت و شش هزار نفر از ایرانی که بیش از هشتاد میلیون نفر جمعیت دارد. اگر شما، تهیه کننده یا مسئول دولتی به چنین ارقامی دلش خوش است؛ خوب به طور قطع مشکل سینما همین بی‎سوادی‎هاست. ما با فروش‎های این‎چنین دل خوش کرده‎ایم و حتی نمی‎توانیم یک صدم جمعیت کشور را برای سینما رفتن ترغیب کنیم.

در این دو هفته آن‎قدر اوضاع وخیم است که با وجود بلند شدن صدای لا اله ال الله پشت تابوت سینمای ایران میراث خواران آن به جان هم افتند. دو طرف دعوایی وجود دارند که مدام با الفاظ نامناسب یکدیگر را تهدید به برملا کردن رانت‎خواری‎ها می‎کنند. بودجه‎های میلیاردی از ادارات مختلف و جناح‎بازی‎ها گرفته و صرف ساخت تصاویری می‎شود که نهادن نام فیلم نیز بر آن‎ها کم‎لطفی به فیلم است. در این میان هنوز سینماگرانی نیز هستند که با تجمعات امید دارند که شاید شخصی به وضعیت‎شان رسیدگی کند و اوضاع بهتر از قبل شود ولی اگر بر یک مرگ مغزی هر چقدر هم دارو تجویز کنید افاقه نخواهد کرد. مرگ را باید پذیرفت. در جایگاه تهیه کننده با چنین وضعی روبه‎رو شده‎ام که پروژه‎ای بیمار شده و بیمارگونه پیش می‎رفت و با وجود حل مشکلات ریز مشکل بزرگ دیگری سربرمی‎آورد پس سریع قانع بر پذیرفتن مرگش شدم. ما نیاز به مسئولی در رأس سینما داریم که این را بپذیرد.

می‎خواهم در این یادداشت کمی از حقایق سینما را جلوی مخاطب سینمایی که کمتر با روند تولید آشناست یا به اقتصاد آن فکر نکرده است؛ عریان کنم. آن‎قدر هزینه تولید فیلم در کشور بالارفته است که یک فیلم که به صورت دیجیتال فیلمبرداری نشود و نیازمند پیش‎تولید درست در تمام ابعاد باشد به یک میلیارد هزینه نیاز دارد طوری که تهیه‎کنندگان خصوصی بسیار کم‎کار شده‎اند. حال شما تصور کنید فروش فیلمی به کل یک میلیارد تومان است. نیمی از این بهای بلیت، متعلق به سینمادار و نیمی از آن متعلق به تهیه کننده است. بر فرض هم که 300 میلیون هم رایت آن را یک شرکت رسانة خانگی از تهیه کننده خریداری کند، فیلم پرفروش سینمای این کشور 200 میلیون تومان ضرر کرده است. چگونه است که هم‎چنان فیلم ساخته می‎شود، چگونه است که تنها جشنوارة فیلمی که در جهان ضرر می‎دهد میلیاردها خرج می‎کند جشنوارة کشور ماست. مجلس شورای اسلامی به طور مثال در سال 1391 بودجه 200 میلیارد تومانی را در اختیار معاونت سینمایی قرار می‎دهد. متأسفانه اولین کاری که مسئولین محترم یاد گرفته‎اند انجام دهند ساخت فیلم است. به گونه‎ای که به جرأت می‎توان گفت بیش از 60 الی 70 درصد این هزینه‎ها صرف ساخت فیلم و حواشی آن می‎شود. در همین سال 1391، 35 میلیارد صرف ساخت فیلم‎های به اصطلاح فاخر شده است. مُد شده بود هر فیلمی که هزینه زیادی صرف آن می‎شد و بعد نیز شکست می‎خورد فاخر لقب می‎گرفت و چند صباحی است دوستان می‎گویند فیلمی که هزینه آن چند میلیاردی است فاخر نیست. کمی به بودجه و فروش فیلم‎های زیر در دو سال اخیر توجه کنید: (از این‎که تنها به فیلم‎ها اکران 90 و 91 پرداختم به این دلیل بود که این فیلم‎ها اغلب بودجه‎ها خود را با دلار نرخ قبل گرفته‎اند و فیلم‎شان با بلیت 5 الی 6 هزارتومان اکران شده است و در آخر با چنین ارقامی روبه‎رو شده‎اند.)

اوضاع وخیم‎تر از این جدول است و این موارد با توجه به جست‎وجویی کوتاه کنار هم آمده است و احتمال زیاد موارد دیگری نیز هستند. به این موارد فیلم‎هایی چون استرداد 7 میلیارد تومان، برلین منفی هفت 3 میلیارد تومان و روز رستاخیز 14 میلیارد تومان را اضافه کنید که در انتظار اکران هستند و احتمال این‎که بتوانند یک دهم هزینه تولید خود را بازگردانند بسیار کم است. فیلم‎های پرشماری نیز هستند که در جشنواره فجر به نمایش درمی‎آیند اما سال‎ها می‎گذرد و خبر از اکران آن‎ها نیست یا به گونه‎ای اکران می‎شوند که فروش آن‎ها مانند جدول قبل است که اکران شدن و نشدن‎شان فرقی ندارد.

مشکلات یکی دوتا نیست و اگر مسئولی کاربلد و لایق در رأس سینما قرار گیرد و از سوی دیگر اصناف هم با او همراه شوند ابتدا باید مرگ این بیمار را اعلام کند و با شجاعت دست به انقلابی در تمام ادارات سینمایی و شیوه‎های تولید و اکران بزند. به تربیت استعدادها بها دهد و بیش از نیمی از بودجه خود را به جای ساخت فیلم‎هایی که جز هدر دادن بیت‎المال توجیه دیگری ندارند، زیرساخت‎های سینما را از نو بنیان نهد. اگر این امر نیاز باشد در سینما در دو سال تنها 20 فیلم اکران شود و سرانجام با یک شیوه درست پس از دو سال بازگشت داشته باشیم به نظرم می‎توان سخن از یک تولد پس از یک وقفه کوتاه داشت و اگر باز هم سیاست‎ها همان باشد، باید گفت خانة سینما چی هست؟ اصلا سینمای ایران چی هست؟

درباره نویسنده :

نام نویسنده: دکتر مجید رحیمی جعفری

سوابق تحصیلی: دکتری تئاتر دانشگاه تهران – کارشناس ارشد ادبیات نمایشی با پایان‎نامه بررسی روابط بینامتنی در سینمای ایران (1390-1370) – مهندس تکنولوژی نساجی با پایان‎نامه تأثیر مُد در طراحی ماشین آلات.

 

عرصه فعالیت: مدیرمسئول مجموعة هنری آکادمی هنر / مدرس مقطع کارشناسی ارشد رشته های پژوهش هنر، ارتباط تصویری و تصویرسازی؛ مقطع کارشناسی طراحی لباس / طراح دو دوره سوالات کنکور کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد در رشته‌های طراحی لباس، ارتباط تصویری و تصویرسازی / منتقد و پژوهشگر هنر / تهیه کننده تئاتر / نمایشنامه و فیلمنامه‎نویس / عضو سابق  گروه پژوهشی نشانه‎شناسی هنر خانة هنرمندان ایران / دبیر اجرایی چندین همایش‎ علمی / همکاری با نشریات علمی-پژوهشی (همکاری در مقام داور فصلنامه جستارهای زبانی دانشگاه تربیت مدرس، روایت شناسی انجمن علمی نقد ادبی ایران) و تخصصی (از جمله فارابی و صنعت سینما)

نظریه ها: نظریه بیناجسمی / تئوریزه کردن نظریه بینارسانه در سال 1390 /  همکاری با دکتر حمیدرضا شعیری در تئوریزه کردن نظریه ناسرگی 1389

 

زمینه پژوهش: نشانه شناسی گفتمانی / بینامتنیت / نقد ادبی / جلوه‎های نمایشی / سینمای آمریکا / فشن آرت / ژانر / سینمای گرایندهاوس / ارتباط تصویری