اختصاصی

  • برندگان ونیز ۲۰۲۲ مشخص شدند، سهم پررنگ سینمای ایران در بخش های مختلف

    هفتاد و نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز شنبه شب با اعلام برندگان و مراسم اختتامیه به کار خود پایان داد. این جشنواره در ونیز ایتالیا از ۳۱ اوت تا ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۲ برگزار شد. مستند همه زیبایی و خونریزی (All the beauty and the bloodshed) به کارگردانی لورا پویترس برنده شیر طلایی برای بهترین فیلم در هفتاد و نهمین دو...

زيبايي شناسي صدا در نمايش عجايب المخلوقات از ديدگاه نشانه شناسي مكتب پاريس

 

عجایب المخلوقات - رضا ثروتی

نمايش عجايب المخلوقات به يكباره و از همان ابتدا با تفكري بر زيباشناسي حركات نمايشي خود را به مخاطب معرفي مي‎كند

و تمام صحنه ها را به اين امر اختصاص مي‎دهد، گويا اين صحنه آرايي كارگردان است كه هر لحظه شكل مي‎گيرد و نمود پيدا مي‎كند. در واقع شيوه كارگرداني، صحنه آرايي‎اي است كه به دنبال زيبايي‎شناسي حركات انسان‎ها به صورت گروهي با زبان تن آن‎ها مي‎باشد. تماشاگر نيز نظرش به اين نكته جلب مي‎گردد: حضور جسم/تن، جسم به عنوان پديده‎اي فعال و عنصري كه ناظر را وادار به معناسازي مي كند؛ ولي به محض اين‎كه به سمت اين حضور فعال جذب شد، با دو مسئله‎ی اساسي نيز مواجه مي‎گردد. از يك سو به دنبال داستان و يا روايتي مي‎گردد تا بين حركات بدن، رفت و آمدها و ژست‎ها و حتي صداها انسجامي بيابد و از ديگرسو، خود صحنه‎آرايي و جلوه‎هاي نمايش، سبك جديدي را به او تحميل مي‎كند، سبكي خاص در تئاتر كه مدت‎هاست تماشاگران تئاتر شاهد آن هستند و آن توجه به بعد "زيبايي‎شناسي" و نه جنبه روايتگري است.

حال سوال اساسي ما آن است كه چگونه و با چه روش‎هايي اين بُعد زيبايي‎شناختي ظهور پيدا مي‎كند؟ اگر به زيباشناسي با اين مفهوم در نشانه‎شناسي مكتب پاريس توجه كنيم: "نوعي نحو در گفتمان كه با ارزش‎ها، كنش‎ها و كنشگران ويژه‎اي بيان مي‎شود و مي‎تواند موضوع توصيفي خاص باشد، به شرط آن‎كه مجموعه گفتمان تغيير شكل منسجمي را متحمل گردد كه تمام بخش‎هاي روايي، تنشي و گفتماني را تحت پوشش خود قرار دهد. ابزار اين تغيير شكل منسجم، كاربرد شخصي گفته‎پردازي است كه با مدد گرفتن از ساختارهاي گفتماني سعي مي‎كند، شماها[1] يا به عبارتي طرحواره‎هاي فرهنگي جديدي كشف كند و يا به وجود آورد». (ژاك فونتني، 1995، ص 126) بنا بر نظر ژاك فونتني نحو بُعدِ زيباشناسي مي‎تواند بر پايه تعامل ميان كنشگر ناظر و عنصر آگاه كننده[2] باشد[3]. در اين نمايش، نوع حركات بدن، خطوط و اشكال هندسي[4]، صدا و تا حدي نور كنشگراني هستند كه به نحو ساختار روايي نمايش كمك مي‎كنند، ولي از ميان آنها، كنشگري كه در اين نمايش از اهميت ويژه اي برخوردار است "صدا" مي باشد كه به صورتهاي گوناگون جلوه هاي صدا، موسيقي، صداهاي عجيب موجودات ويا حتي تلاش براي صحبت كردن به نمايش در آمده است. اگر بپذيريم كه نمايش گفتماني است كه در آن گفته پردازي برخوردار از محورهاي زيبايي شناسانه است، در اين نمايش صدا نقش اساسي را ايفا مي نمايد.

نمایش عجایب المخلوقات 

بايد اذعان داشت علاوه بر آن‎كه تغيير صدا يكي از عوامل قابل توجه اين نمايش مي‎باشد، بي‎صدايي نيز نقش عمده‎اي را ايفا مي‎نمايد. در صحنه اول توجه تماشاگر با جلوه‎هاي صدا و موسيقي به سوي نمايش جلب مي‎شود و براي تغيير صحنه و موقعيت نيز از صداي خاصي استفاده مي‎شود و به اين ترتيب تماشاگر با نشانه‎اي شنيداري وارد روايت‎هاي مختلف مي‎گردد. براي تغيير شرايط و فضاهاي مختلف نيز از صدا و يا به عبارتي از جلوه‎هاي صدا استفاده شده: صداي باد، آب، قطار، صداي شليك گلوله و غيره. در واقع به كارگيري صدا، جلوه‎هاي صدا و گاه موسيقي و همچنين عدم كلام در بازيگران - كه از آن‎ها كنشگران بي اراده‎اي ساخته كه يك سلسله شرايط به آن‎ها تحميل مي شود، از جمله عصر تكنولوژي با نماد "ماشين لباسشويي"، شرايط جوي و عدم مقاومت در برابر باد كه البته نمادين مي‎باشد، صداي حيوانات (سگ) - همه نوعي شيوه بيان است كه يك معنا و مفهوم را جست‎وجو مي‎كند. اين صداست كه فضاي تنشي ايجاد و به حضور فاعل حساس بر روي صحنه نمايش بيشتر كمك مي‎كند، يا سعي دارد به شناخت او كمك كند و يا بُعد احساسي و عاطفي را بالا ببرد. در واقع از يك سو ارجاع به جسم و تن، با كمك صداست و از سويي ديگر خود صدا نيز مستقيما كنشگران را تحت تاثير قرار مي‎دهد و آن‎ها را به بازي وا مي‎دارد و به اين ترتيب صدا داراي ارزشي گفته‎پردازانه مي‎گردد، گفته‎پردازي ويژه رضا ثروتي كه سعي دارد معنايي در ذهن تماشاگر توليد كند كه از لحاظ زيباشناسي قابل توجه و تامل است. نكته ديگر آن‎كه تعامل كنشگران نيز از طريق صدا يا بي‎صدايي مي‎باشد و اين عامل صوتي است كه آن‎ها را به هم نزديك يا از هم دور مي‎كند و در صحنه‎هاي مختلف جلوه‎گري مي‎نمايد. صدا به حضور كنشگران ديگر عمق مي‎بخشد و به عبارت ديگر تمام اتصالات و انفصالات در نمايش از طريق صوت صورت مي‎گيرد.

بدين ترتيب صدا به عنوان عنصر آگاه كننده، در واقع نشان از يك نظام معناسازي در نمايش دارد كه كنشگران ديگر در رابطه با آن به عنوان "ناظر" مي‎باشند و فضاي تنشي در نمايش را به وجود مي‎آورد و به جاي زبان انساني، نقش ارتباطي را ايفا مي‎نمايد.

 

 

 

كتابنامه

CARANI, Marie (1999), « Voir, Penser, Décrire et Percevoir l’objet visual. L’épineuse question de l’applicabilité des modèles sémiotiques en domaine visuel », in : Visio, L’Outil Sémiotique, (Tools for Semiotics), La Revue de l’association internationale en sémiotique visuelle, volume 4, numéro 2, Eté 1999.

FONTANILLE, Jacques (1987), Le savoir partagé, Paris-Amsterdam, Hadès-Benjamins.

FONTANILLE, Jacques (1995), Sémiotique du visible. Des mondes de lumière, Paris, PUF.

http://revues.unilim.fr/nas

 

 

 

[1] Schémas culturels

[2] Interaction observateur/informateur

[3] FONTANILLE, Jacques (1987), Le savoir partagé, Paris-Amsterdam, Hadès-Benjamins.

[4] يكي از مواردي كه در اين نمايش مي تواند مورد تامل قرار گيرد استفاده از اشكال هندسي مي‎باشد. در كاربردشناسي تمثيلي، خطوط صاف و اشكال هندسي نظير مربع، مثلث، صليب و ستاره ايستايي را نشان مي‎دهند حال آن‎كه خطوط مارپيچي، چند وجهي و منحني نشانه پويايي مي‎باشند و اشكالي كه انشعابي و يا به صورت شاخه شاخه هستند، نه ايستايي را نشان مي‎دهند و نه پويايي را. اصولا، خط راست افقي نشان دهنده‎ی دنياي مادي است، خط راست عمودي نشان دهنده روح ماورايي است كه بالا و پست را بهم پيوند مي‎دهد و بيانگر ارتباط ميان دنياي ماورايي و دنياي زميني مي‎باشد. مربع، نشان دهنده زمين، انسان و عدم تكامل است. دايره، نشان دهنده مطلق، بي‎پايان و وحدت و كثرت مي‎باشد. در اين نمايش نيز، اشكال هندسي به صور مختلف به كار گرفته شده بود: اشكال مكعب نظير ماشين لباسشويي، چمدان، وان حمام. حلقه كه نشان دهنده مطلق است و در آغاز نمايش جدال بر سر حلقه بود، كه مي‎تواند تمثيلي از قدرت باشد و به عنوان اشياي ارزشي مورد تحليل قرار گيرد. خطوط منحني نظير چتر و غيره، حتي حركات بدن به صورت افقي و يا بالا رفتن عمودي، همه و همه مي‎توانستند به توليد معنا كمك نمايند.

 

 

 


 

 

درباره نویسنده :
دکتر مرضیه اطهاری نیک عزم

 استادیار زبان و ادبيات فرانسه دانشگاه شهید بهشتی تهران

سمت در آکادمی هنر: دبیر نشانه‎شناسی هنر

دکتری نشانه ـ معناشناسی زبان و ادبيات فرانسه، فرانسه، دانشگاه پاريس 8 / كارشناسي ارشد علوم زباني و ترجمه شناسي، شاخه معناشناسی، فرانسه، دانشگاه سوربن جديد، پاريس 3

عضو گروه پژوهشی نشانه‎شناسی هنر خانه هنرمندان / همكاري با دايره المعارف دكتر رواقي، بخش فرانسه / مشاور علمی تئاترهای «لاله سیاه» و «خسیس» در دانشگاه اهواز

برای مشاهده صفحه دکتر مرضیه اطهاری نیک عزم در دانشگاه شهید بهشتی تهران کلیک کنید


دیدگاه‌ها  

0 #1 Guest 1391-05-31 18:57
این نمایش فوق العاده بود ... واقعا فوق العاده! ...
نقل قول کردن

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

مطالب مرتبط

تحلیل سینما

تحلیل تجسمی

پیشنهاد کتاب

باستان شناسی سینما