نمایشگاه بزرگ «ماکس بکمان و برلین» در گالری برلین

 

 

ماکس بکمان در شهرهای بسیاری، از اروپای غربی تا آمریکا، زندگی کرد که ردونشان آنها در هنر او باقی است، اما او با یک شهر رابطه‌ای خاص داشت: برلین. نمایشگاهی بزرگ فراز و نشیب این رابطه را به تماشا گذاشته است.

موزه برلین برای هنر، عکاسی و معماری مدرن، به مناسبت چهلمین سال فعالیت خود، با نمایشگاهی پراهمیت از پایتخت آلمان قدردانی می‌کند و این نمایشگاه یکسره از آثار فرزند فراری شهر فراهم آمده است.

 

ماکس بکمان (۱۸۸۴ – ۱۹۵۰) نقاش نامدار و نوگرای آلمان چند سالی پس از به قدرت رسیدن رژیم نازی در سال ۱۹۳۷ از برلین فرار کرد. او که می‌دانست در آلمان نازی دیگر جایی برای او نیست نخست به آمستردام رفت و با نزدیک شدن حمله ارتش نازی، به آمریکا مهاجرت کرد و سرانجام در سال ۱۹۵۰ در نیویورک درگذشت.

 

شکوه وحشیانه‌ی شهر

 

حال و هوای شهر برلین را به ویژه در کارهای اولیه بکمان می‌توان به خوبی بازشناخت. نقاش جوان در دوره جمهوری وایمار پس از پایان تحصیلات نقاشی و اقامتی در پاریس، در سال ۱۹۰۴ در برلین رحل اقامت افکنده بود. از سیر و سفرهای خود کولباری از تجربه هنری با خود آورده بود که رنگ و بوی امپرسیونیسم و سمبولیسم داشتند.

 

در نخستین دوران اقامت در برلین، در دورنماها و منظره‌های طبیعی او حال و هوای امپرسیونیستی کاملا آشکار است که گاه از نور درخشان و مبهم نقاشی ترنر اثر گرفته‌اند. از حوالی سال ۱۹۰۹ که هنرمندان جوان اکسپرسیونیست برلین را به یکی از پایگاه‌های اصلی فعالیت خود بدل می‌کنند، نگاه بکمان نیز به تحرک و پویایی شگفت‌انگیز شهر خیره می‌شود. زندگی وحشیانه، بیرحمانه و پرشکوه شهر است که او را مجذوب می‌کند. او این شور و جذبه را در مجموعه‌ای از پنج تابلو با مضمون خیابان جاری می‌کند.

 

اقامت در شهر بزرگ، با بیغوله‌های مهیب و خیابان‌های شلوغ، به زودی دورنماهای آرام طبیعی را از تابلوهای بکمان بیرون می‌راند. طراحی‌های بکمان، مثل تابلوهای رنگی او، سرشار از قدرت و احساس هستند. او که در جریان احضار به جبهه جنگ اول جهانی، از برلین به فرانکفورت کوچ کرده بود، با نگاهی پرحسرت پایگاه زندگی مدرن را به یاد می‌آورد.

 

شهری همسان جهنم

 

بکمان در سال ۱۹۱۹ در رشته‌ای از تابلوها و آثار کنده‌کاری، برلین پس از جنگ را جهنم نامید. در این دوره با شکست آلمان در جنگ، پایتخت جمهوری وایمار به عرصه ناآرامی‌ها و اضطراب‌های سیاسی بدل گشته و فضا را خشم و خشونت آکنده بود. بکمان که با قدرت‌گیری رژیم نازی از کار تدریس در هنرکده "شتدل" شهر فرانکفورت منع شده بود، به برلین برگشت و میان سالهای ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۷ بار دیگر در پایتخت اقامت گزید. نگاه او به شهر این بار از شور و شیدایی پیشین فارغ است. او بیشتر به عزلت گراییده و با نگرانی در انتظار سرنوشت بود. مأموران وزارت تبلیغات گوبلز، بر آثار بکمان، مثل آثار صدها هنرمند نوگرای دیگر، مهر فساد و انحطاط کوبیدند و از نمایش آنها جلوگیری کردند. او نیز سرانجام ناگزیر شد آلمان را ترک کند.

 

نمایشگاه «ماکس بکمان و برلین» تا ۱۵ سپتامبر۲۰۱۶ در گالری برلین ادامه دارد.