ابرقدرت‌های تجارت هنر، مهم‌ترین رویدادهای هنری کشور امارات متحده عربی

 

سرمایه‌گذاری‌های گستردۀ امارات متحده عربی در عرصه‌های فرهنگی و هنری و برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های بین‌المللی، با استقبال حراج‌های بزرگ، موزه‌داران، صاحبان گالری‌ها و هنرمندان مطرح از سراسر جهان مواجه شده است. امروزه دبی، شارجه و ابوظبی، مراکز تجاری و قدرتمندی برای هنر خاورمیانه محسوب می‌شوند و طیف فراوانی از خریداران و علاقه‌مندان به هنر را در خود جای داده‌اند.

---

 

 هر چند وضعیت اقتصاد جهانی در اکثر کشورها دچار رکود و بحران شده، اما معمولاً بخش اقتصاد هنر غیرقابل پیش‌بینی و شگفت‌آور است و تعداد خریداران خاورمیانه‌ای در بازار جهانی حراج های این مناطق رو به افزایش است. اشتیاق مردم خاورمیانه به هنر، برگزاری آرت‌فِرها[1]، نمایشگاه‌ها و ورود خانه‌های حراج، زمینه رشد روزافزون تعداد گالری‌ها و ظهور بیش‌ازپیش کیوریتورها[2] و مشاوران هنری را فراهم کرده است؛ بنابراین برگزاری نمایشگاه‌هایی نظیر آرت‌فر دبی[3] و آرت‌فر ابوظبی[4]، دوسالانه[5] هنر شارجه و حراج‌های و جوایز بین‌المللی از مهم‌ترین رویدادهای هنری این منطقه به‌شمار می‌آید.

 

 

آرت‌فر دبی

آرت‌فر دبی یک رویداد هنری بین‌المللی است و جایگاهی‌ برای تعامل با هنر خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا به‌شمار می‌رود. اولین دورۀ آرت‌فر دبی در 2007 برگزار شد و اکنون جزو یکی از ده آرت‌فر موفق دنیا به حساب می‌آید. این گردهمایی هرساله در ماه مارس در دبی برگزار می‌شود و میزبان جمع کثیری از هنرمندان و گالری‌ها از نقاط مختلف جهان است. آرت‌فر دبی، برنامه خود را در سه قالب «گالری‌های هنر معاصر»، «هنر مدرن» و «اجرای تک‌نفره» یا همان رزیدنت[6] برگزار می‌کند. در بخش هنر معاصر، از موفق‌ترین و قدرتمندترین گالری‌ها تا فضاهای هنری نوپا می‌توانند آثار هنرمندان را با مدیاهای مختلف هنری چون نقاشی، طراحی، مجسمه، چیدمان، ویدیو، عکس و هنر اجرا (پرفورمنس) به نمایش بگذارند. در قسمت گالری مدرن، گالری‌ها به بررسی و نمایش هنر با کیفیت موزه‌ای اساتید و پیشگامان برجسته مدرنیسم در هنر منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا و هند و پاکستان می‌پردازند و تاریخ تولید خلق آثار باید بین سال‌های 1940 تا 2000 میلادی باشد. بخش گالری رزیدنت، برنامه‌ جدیدی است که با هدف رشد و ارتقای خلاقیت هنرمندان و خلق آثار نوآورانه صورت می‌گیرد و آرت‌فر از گالری‌ها دعوت می‌کند تا با یک هنرمند در این بخش حضور پیدا کنند. هنرمندان در یک اقامتگاه، چهار الی هشت هفته در دبی اقامت دارند و در طول این مدت، با الهام از فضای بومی و محلی منطقه و با تکیه بر تجربیات هنری خود، مجموعه آثار نو و بدیعی را خلق می کنند؛ آثار نهایی در بخش جدید نمایشگاه توسط گالری‌های مربوط نمایش داده می‌شوند. آرت‌فر، علاوه بر سالن‌های نمایش آثار، برنامه‌های گسترده‌ای را نیز برگزار می‌کند؛ گردهمایی جهانی‌هنر، رونمایی از آثار هنری برنده جایزه سالانه ابراج[7]، نمایش فیلم و موسیقی، برگزاری کارگاه‌های هنری، ورکشاپ‌ها، مدرسه هنر برای‌ هنرمندان، برنامه‌هایی آموزشی ویژه کودکان و پروژه‌های کارآموزی برای دانشجویان، تنها بخشی از این فعالیت‌ها است. در این‌راستا اداره فرهنگ و هنر دبی (DCAA) از طرح و برنامه‌های آموزشی غیرانتفاعی سالانه نمایشگاه حمایت می‌کند.

اهمیت حضور در چنین عرصه‌هایی انکارناپذیر است و گالری‌های دبی تلاش کرده‌اند در طی این سال‌ها با تمرکز بر  هنرمندان رو‌به رشد خاورمیانه، در حد استانداردهای جهانی ظاهر شوند؛ که از آن جمله می‌توان به گالری‌هایی نظیر «ایام»[8]، «خط‌سوم»[9]، «ایزابل وان دن ایندن»[10]، «لاوری شبیبی»[11]، «اعتماد»[12]، «کربن‌12»[13]، «میم»[14] و «صدای خاکستری»[15] اشاره کرد.

 

 

جایزۀ ابراج

گروه هنری جایزه ابراج، در 2008 توسط شرکت « ابراج کاپیتال»[16] تأسیس شد. جایزه ابراج یکی از مهمترین جوایز و رقابت‌های هنری بین‌المللی محسوب می‌شود که به هنرمندان خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا اختصاص می‌یابد.

مهم‌ترین ویژگی جایزه ابراج این است که به اثر هنری تکمیل شده تعلق نمی‌گیرد بلکه هنرمندان بایستی طرح‌های خود را برای کمیته داوری ارسال کنند. معیار انتخاب مبنی بر طرح‌ها و پروپوزال‌هایی است که نوآوری و خلاقیت را ملاک کار خود قرار داده و به حفظ ریشه‌های فرهنگی پرداخته‌اند. ویژگی دیگر این است که جایزه به کار مشترک یک هنرمند و یک کیوریتور تعلق می‌گیرد و پس از اعلام نتایج، برنده‌ها فرصت دارند طی شش ماه با بخشی از جایزه نقدی اثر خود را در قالب‌ مدیوم‌های مختلف اجرا کنند. برنده اصلی و برگزیده این جایزه، مبلغ صدهزار دلار دریافت می‌کند و در مراسم افتتاحیه آرت‌فر دبی از این اثر رونمایی می‌شود. علاوه بر این، هیئت داوری سه جایزه به مبلغ ده هزار دلار هم به سه هنرمند برتر و منتخب اعطا می‌کند و این هنرمندان نیز امکان نمایش آثار خود را در آرت فر دبی خواهند داشت. آثار برنده پس از آرت‌فر، به مجموعه و کلکسیون آثار هنری ابراج منتقل می‌شوند و در موزه‌های معتبر کشورهای مختلف نیز در معرض دید مخاطبان قرار می‌گیرند.

 

حراج‌خانۀ کریستیز[17] دبی

 حراج‌خانه کریستی یا کریستیز، برای اولین بار در سال 1766، توسط شخصی به نام «جیمز کریستی»[18] در لندن تأسیس شد و در مدت زمان کوتاهی توانست به مرکز مهمی برای مبادلات هنری تبدیل شود. کریستی به عنوان بزرگترین خانه حراج در دنیا شناخته شده و در حال حاضر دارای 85 شعبه در 43 کشور جهان است. این خانه حراج، با افتتاح شعبه‌ای در دبی در 2006، اولین حراج بین‌المللی هنر مدرن و معاصر خاورمیانه را برگزار کرد. از آن زمان تا کنون، کریستی آثار هنرمندان خاورمیانه را با ارزش هنری 215 میلیون دلار به فروش رسانده است. از این‌رو خود را به عنوان خانه پیشرو حراج برای این رده فروش در منطقه می‌داند و تاکنون بیش از 450 رکورد فروش جهانی برای هنرمندان خاورمیانه به ثبت رسانده است. حراج کریستی دبی، دوبار در سال، در ماه‌های نوامبر و مارس در دبی برگزار می‌شود. در طول یک دهه اخیر، فروش این آثار هنری، روند روبه رشدی داشته و مجموعه‌داران از سراسر جهان با پیشنهاد قیمت‌های بی‌سابقه در آن شرکت کرده‌اند. هنرمندان ایرانی نیز در دوره‌های مختلفی از این حراج‌ها رکورددار بوده‌اند. علاوه بر مزایده‌های معین، کریستی در سال‌های اخیر، از فرصت‌های آموزشی پشتیبانی‌ نموده و در این راستا اقدام به برپایی نمایشگاه‌ها و سمینارهای آموزشی و فعالیت‌های علمی در سراسر منطقه کرده است؛ این رویدادها در سال‌های اخیر در قطر، ابوظبی، عربستان سعودی، لبنان، کویت و بحرین به صورت نمایشگاه‌های غیرفروش، دوره‌های آموزشی کریستی و انتشار کتاب، برگزار شده است. همچنین این مجموعه به طور منظم از فعالیت‌های خیرخواهانه مختلف از جمله فروش آثار در مزایده‌های دبی حمایت کرده تا جایی که درآمد سازمان‌های خیریه در خاورمیانه بیش از 25 میلیون دلار افزایش یافته است. اکنون خانه حراج کریستی دبی، به عنوان یکی از مهم‌ترین و معتبرترین بنگاه‌های تجاری آثار هنری به شهرت جهانی رسیده است.

 

 

 

 حراج‌خانۀ ساتبیز[19] دبی

حراج‌خانۀ ساتبی یا ساتبیز برای اولین بار در سال 1766 توسط «ساموئل بیکر»[20] در لندن افتتاح شد و اکنون با بیش از 80 شعبه در 40 کشور جهان و برگزاری حدود 250 مزایده در سال، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین شرکت‌های بین‌المللی حراج در سراسر جهان شناخته شده است. این مرکز در جهت جهانی‌تر شدن در سال 2008 اولین شعبه خود در خاورمیانه را در دوحۀ قطر تأسیس کرد. به دلیل استقبال مردم و افزایش شرکت‌کنندگان و رشد روزافزون شرکت های حراج در این منطقه، ساتبی در مارس 2017، دفتر رسمی خود را در دبی، با برپایی نمایشگاهی از آثار برجسته هنرمندان سراسر جهان افتتاح نمود و اولین حراج ساتبی در 13 نوامبر 2017 در دبی برگزار شد. در این حراج آثار هنرمندان مدرن و معاصر خاورمیانه در زمینه‌های نقاشی ، طراحی، عکاسی، نسخ خطی و .... گردآوری شده بود که آثار هنرمندان مطرح ایرانی، با قیمت های دور از انتظار، به فروش چشمگیری دست یافت.

 

دوسالانۀ بین‌المللی شارجه[21]

دوسالانه شارجه یک رویداد هنری با محوریت هنر معاصر است که هر دو سال یک‌بار در این منطقه برگزار می‌گردد. شارجه از 1993 میزبان نمایشگاه دوسالانه بوده و تا کنون سیزده دوره آن برپا شده است؛ همچنین از 1998 از سوی سازمان یونسکو به عنوان پایتخت فرهنگی جهان عرب شناخته شد و امروزه دوسالانه از یک نمایشگاه سنتی و منطقه‌ای، به یک رویداد بین‌المللی شناخته شده، تبدیل گردیده است. در ابتدا این رخداد بر پایۀ شیوه‌ای کلاسیک و هنرمندان منتخب برگزار می‌شد؛ اما از 2003 زمانی که «هور‌القسیمی»[22] مدیریت اجرایی و کیوریتوری آن را برعهده گرفت یک تغییر مسیر، در برپایی آن ایجاد شد و هر دوره این برنامه با یک موضوع یا تِم برگزار می‌شود و هنرمندان سعی می‌کنند گوشه‌ای از فرهنگ کشورشان را به نمایش بگذارند. «بنیاد هنری شارجه»، برگزاری این نمایشگاه را بر عهده دارد و مخاطبان از ماه مارس تا ماه ژوئن می‌توانند از آن بازدید کنند. دوسالانه شارجه علاوه بر نمایش آثار هنری، برنامه‌هایی نظیر نمایش فیلم، اجرای موسیقی، پرفورمنس، هنرهای نمایشی و برنامه‌های آموزشی برای تمامی سنین با هر سطح توانایی و علاقه‌مندی در نظر می‌گیرد. در این میان،گالری‌ها و موزه‌های شارجه، در برگزاری این دوسالانه و هنر معاصر نقشی تأثیرگذار دارند که از میان آنها می‌توان به «موزه‌ هنر شارجه»[23]، «موزه هنرهای معاصر شارجه»[24]و «مرکز هنری مرایا[25] اشاره کرد. گفتنی است بنیاد هنری بارجیل[26] در مرکز مرایا فعالیت می‌کند.

 

جایزه جمیل[27]

جایزه جمیل یک جایزه بین‌المللی با رویکرد هنر معاصر و طراحی الهام‌بخش سنتی اسلامی است. هدف از برگزاری چنین برنامه‌ای کشف ارتباط بین هنر و سنت اسلامی در گذشته و هنر معاصر امروز است. جایزه جمیل از 2009، از سوی موزه ویکتوریا و آلبرت لندن و با همکاری مؤسسه هنری جمیل در شارجه، هر دوسال یک‌بار برگزار می‌گردد. موزه «ویکتوریا و آلبرت»[28]، یکی از بزرگترین مجموعه‌های هنر اسلامی خاورمیانه است و از سال 1850 به جمع‌آوری این آثار پرداخته است و اینک بخشی از این آثار در گالری هنر اسلامی جمیل نگهداری می‌شود. معیار انتخاب آثار، حفظ دستاوردهای گذشته جهان اسلام در زمینه هنر است که باید در کار هنرمندان معاصر منعکس شده باشد و شرکت‌کنندگان می‌توانند از هر قوم، مذهب و فرهنگی در آن شرکت کنند. معمولاً در این رقابت نُه نفر، به مرحله پایانی راه پیدا می‌کنند و یک نفر به عنوان هنرمند برگزیده انتخاب می‌شود. مبلغ این جایزه به ارزش 25000 پوند است که به نفر اول اعطا می‌گردد. طی برپایی دوره‌های مختلف، هنرمندان بسیاری از کشور ایران به مرحلۀ نهایی راه یافته‌اند که تنها افروز عمیقی (هنرمند ایرانی مقیم امریکا) در 2009 توانسته برنده این جایزه گردد. پس از نمایش آثار منتخب و اعلام نتایج، آثار هر نه نفر در یک تور سراسری در نقاط مختلف دنیا به نمایش در خواهند آمد و فرصت خوبی برای معرفی و شناخته شدن هنرمندان را فراهم می‌سازد. در طی این سال‌ها عملکرد و سرما‌یه‌گذاری شارجه، در معرفی جایزه و برگزاری نمایشگاه با استقبال خوبی مواجه شده است.

 

 

 

آرت‌فر ابوظبی

آرت‌فر ابوظبی، رخدادی بین‌المللی و فراتر از مفهوم یک نمایشگاه سنتی است و برای اولین بار در سال 2007 توسط وزارت فرهنگ و میراث ابوظبی و در کاخ امارات ابوظبی برگزار شد. این نمایشگاه هر ساله در ماه نوامبر برپا می‌گردد و یک بنگاه تجاری مهم برای گالری‌ها محسوب می‌شود. آرت‌فر، در دو بخش گالری‌های معاصر و مدرن برگزار می‌شود و گالری‌های شرکت‌کننده باید حداقل هفت سال سابقه فعالیت داشته باشند. از 2017 بخش تازه‌ای تحت عنوان «اجرای تک‌نفره» به این آرت‌فر افزوده شد که هر گالری‌ به معرفی یک هنرمند و اثرش می‌پردازد. در کنار نمایش آثار هنری، هنرهای نمایشی ابوظبی با همکاری کیوریتورها، یک برنامه آموزشی ترتیب می‌دهند تا نمایشگاه را به محلی برای گفت‌و‌گو و تبادل نظر تبدیل کنند و به بازدیدکنندگان این امکان را می‌دهد تا با هنر تجربی معاصر آشنا شوند. همچنین اجراهای‌هنری (پرفورمنس)، گفتمان‌های فرهنگی هنری درباره هنر معاصر خاورمیانه، ورکشاپ‌ها، انتشار کتاب، سخنرانی‌های انگیزشی و آموزشی توسط شخصیت‌های مشهور بین‌المللی و اجرای هنر خیابانی، جزو دیگر برنامه‌های این آرت‌فر است.

«پروژه بال»[29] و «جایزه غرفه هنری (پاویلیون)»[30]، دو رویداد و رقابت سالانه است که با هدف حمایت از استعدادهای خلاق جوانان اماراتی، از سوی آرت‌فر ابوظبی اجرا می‌شود. در بخش پروژه بال، از طراحان خواسته می‌شود، با بازآفرینی شکل بال، که بخشی از آرم و لوگوی آرت‌فر ابوظبی نیز است، طرحی جدید ارائه کنند و در جایزه پاویلیون، از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان سراسر امارات دعوت می‌شود تا طرح‌های معماری خود را به ‌اجرا بگذارند. به برندگان هر دو بخش، علاوه بر اهدای جایزه نقدی و چاپ و انتشار آثارشان، امکان حضور در آرت‌فر، نیز داده خواهد شد.

جزیرۀ «سعدیات»[31] سال‌هاست که محل برپایی آرت‌فر ابوظبی است و امسال همزمان با برگزاری آرت‌فر 2017، شعبۀ «موزه لوور»[32] در این جزیره افتتاح شد. در کنار آن، «موزۀ گوگنهایم»[33] و «موزۀ ملی زاید»[34]، در سال‌های آینده ابوظبی را به قطب فرهنگی هنری منطقه تبدیل می‌کنند؛ بنابراین گالری‌های ابوظبی امروزه به پایگاه‌های قدرتمندی برای نمایش و فروش آثار هنری خاورمیانه تبدیل شده‌اند؛ از طرفی حضور گالری‌های طراز اول دنیا باعث شده تا گالری‌هایی چون؛ «سالوا زیدان»[35]، «قاف»[36]، «هنر مدرن اتحاد»[37]، «قطب هنری ابوظبی»[38] و... تلاش و فعالیت بیشتری در این بازار رقابتی انجام دهند.

امارات متحدۀ عربی در دو دهۀ اخیر، با ایجاد زیرساخت های مؤثر در زمینه هنر و جذب گردشگران، به جای تکیه بر صادرات نفتی، به فکر تغییر و جایگزینی تکیه‌گاه‌های اقتصادی خود بوده است؛ بنابراین با سرمایه‌گذاری و تعیین برنامه‌های هدفمند توانسته نقش مرکزیت هنری منطقه خاورمیانه را در دست بگیرد.

 

---

            منابع

www.artdubai.ae

www.abudhbiart.ae

www.christies.com

www.sharjahart.org

www.sothbys.com

www.vam.ac.uk

 

 

[1]  (:(Art Fair آرت‌فر نمایشگاه و گردهمایی چند روزه است که با حضور گالری‌های هنری معتبر از سراسر دنیا و به منظور نمایش و فروش آثار هنرمندان در دو بخش هنر مدرن و هنر معاصر برگزار می‌شود.

 

[2] Curators

[3] Art Dubai

[4]Abu Dhabi Art

[5] Biennial

[6] Resident

[7] Abraaj Prize

[8] Ayyam Gallery

[9] The Third Lion

[10] Gallery Isabelle Van Den Eynde

[11] Lawrie Shabibi Gallery

[12] Etemad Gallery

[13] Carbon 12 Gallery

[14] Meem Gallery

[15] Grey Noise Gallery

[16] Abraaj Capital

[17] Christie's Auction house

[18] James Christie

[19] Sothby's Auction house

[20] Samuel Baker

[21] Sharjah Biennial

[22] Hoor Al Qasimi

[23] Sharjah Art Museum

[24]Sharjah Museum for Arabic Contemporary Art

[25] Maraya Art Centre

[26] Barjeel Art Foundation

[27] Jameel Prize

[28] Victoria and Albert  Museum

[29] Wing Project

[30] Pavilion Prize

[31] Saadiyat Island

[32] Louvre Abu Dhabi

[33] Guggenheim Abu Dhabi

[34] Zayed National Museum

[35] Salwa Zeidan Gallery

[36] Ghaf Gallery

[37] Etihad Modern Art Gallery

[38] Abu Dhabi Art Hub